Kelangan Wedang, Kelingan Kendhi

Aku kelangan wedang. Saya suwe saya angel golek legen, banyu tebu, wedang cara, wedang blung, wedang rondhe, wedang alang-alang, wedang jahe, wedang kopi, wedang teh, lan sapanunggalane. Yen ta bisa mrangguli kanthi gampang, wujude wis dikemas dening pabrik kanthi cara instan, sakdek-saknyet.

"Gampang, gak prelu kangelan," ujare Kluprut. Wedang ngilang mbaka sithik mbarengi saka manca gumrujuk inuman sing katelah soft-drink, minuman ringan. Banjur mlebu inuman kanggo nambah daya kekuwatane awak. Ana uga merek lokal, sing jare bisa nambah greng, nambah jos. Embuh apa sing greng, apa sing jos. Rasa kelangan rada kalipur nalika ana sing gawe teh botol. Teh botol (banjur teh kothak) kuwi wujud nyata daya pangripta sing ora gampang kegiles kapitalisme global.

Kelangan wedang, aku banjur kelingan banyu kendhi. Nanging rasa kelangan malah ndandra, ngambra-ambra. Saiki, kendhi uga langka, kesingkir, kesingkur. Amarga saiki sapa wae lan ing ngendi wae padha gawe sumur bor, murih gampang gawe banyu mineral lan banyu isi ulang. Ora mligi tumrape wong kutha, ing padesan

uga wis lulut manut ngombe banyu mineral utawa banyu isi ulang. Sendhang, belik, tuk, sumber banyu saya asat. Ora kopen. Kita bakal kelangan kendhi, bakal kelangan banyu kendhi. Mula kanthi blakasuta, thokleh, aku gawe palagan: mungsuh swastanisasi banyu. Lan, kuwi dakwujudake kanthi laku nyata: ora tuku lan ngombe

banyu mineral sing dikemas. Aku milih ngombe banyu kendhi. Neng ngendi lan kapan wae, yen disuguh banyu mineral ora bakal dak-ombe, ora bakal dakgape. Malah kepara sing nyuguh dak-ece: apa ora kuwat tuku kendhi? Apa rumangsa kelangan drajat amarga ngombe banyu kendhi? Kerep wae nalika jejagongan dak-enggo srana promosi kendhi lan banyu kendhi. "Halah! Ya, pilih tuku lan ngombe banyu mineral. Murah, gampang, praktis, lan sehat. Hari gini, jaman moderen, kok dhemen kangelan," celathune Kluprut karo cengengesan. Banyu mineral pancen murah. Ngombe banyu mineral pancen gampang, ora prelu kangelan. Nanging apa ya mengkono satemene sing kudu kedadeyan?

Biyen, dhek cilik, kuwajibanku ngisi kendhi sing cumawis sanjabane pager ngarep omah. Sapa wae wong liwat sing ngelak, bisa ngombe banyu kendhi kuwi. Lan, kluwarga sing nyawisake kendhi kaya ngono kuwi dudu amung kulawargaku. Meh saben omah pinggir dalan nyawisake banyu kendhi. Saiki, sapa sing isih gelem kangelan nyawisake banyu kendhi? Sapa sing isih gelem kangelan ngombe banyu kendhi? Kamangka sapa wae sing kanthi sadhar ngombe banyu kendhi ing saben dinane, pawongan kuwi wis milih: mehak wong cilik, asah-asih-asuh marang Ibu Pertiwi. Banyu kendhi wujud nyata manunggaling banyu lan lemah, tanah-air. Kendhi simbul usaha ekonomi rakyat.

Ngopeni Banyu

Mula, sapa gelem ngombe banyu kendhi, samesthine uga gelem ngopeni sumbering banyu, sumbering panguripan: sendhang, kali, sumur, belik, tuk, lan sapanunggale. Sabanjure uga bakal duwe kawigaten marang wit-witan, tetanduran, tetanen, tundhane marang lestarining alam. Duwe kesadharan ekologis, duwe kesadharan marang pangrembakane ekonomi kerakyatan. Apa maneh yen ngelingi: banyu minangka kaskayaning nagara sing kudu kaolah lan kagunakake murih kasampurnaning urip sapepadha. Ora kena dihaki dening pribadipribadi.

Wondene, nyata-nyata, pamarentah wis ngedol banyu marang pribadi sing duwe modhal gedhe, kapitalis. Kuwi pehak sing iwut golek bathi sing akeh lan luwih akeh maneh, nyugihake diri pribadi, tinimbang ngopeni sumber banyu, ngopeni wit-witan, ngopeni alam. "Halah, ora usah sok pahlawan!" grenengane Kluprut karo mbesengut. "Wong nyatane para priyagung, sarjana sujana, nayaka praja, padha ora nggagas bisa apa ora marisake alam sing endah marang anak-putu. Nyatane apa wae wis didol, sapa wae wis dodolan."

Tanpa nggape Kluprut, aku maca alonalon murih rumesep ing ati, tumancep ing pikir "Sajak Tikar Plastik Tikar Pandan".puisi kuwi kaanggit April 1988 dening Widji Thukul, kanca lawas sing durung kadenangan papan panggonan lan pawongane nganti dina iki sawise diculik sadurunge taun 1998.

tikar plastik tikar pandan

kita duduk berhadapan

tikar plastik tikar pandan

lambang dua kekuatan                     

plastik bikinan pabrik

tikar pandan dianyam tangan

plastik makin mendesak

tikar pandan bertahan

kalian duduk di mana?

Para sedulur, ayo lungguh klasa pandhan, jejagongan kanthi suguhan banyu kendhi lan grontol, kaerut, utawa gedhang goreng minangka nyamikan. Sakwise kelangan wedang, aku ora kepengin kelangan banyu kendhi, ora kepengin kelangan klasa pandhan.

(51)

- Awangun Busandi Suto, Suara Merdeka Semarang 16092012